De rekenmeester bepaalt het beleid

Wat mij telkens weer verbaasd is het gemak waarop de politiek maar zeker ook een deel van de vertegenwoordigers van de wetenschap zich enkel richt op de uitkomsten van analyses en modellen.

In de afgelopen jaren hebben statistieken en data analytics een gigantische vlucht gemaakt.

Het is dan ook niet gek dat wij de afgelopen jaren worden gebombardeerd met grafieken, statistieken en modellen om ons van een bepaald gelijk te overtuigen. Dat werd al een ding in de opkomst van de klimaatdiscussies in de wereld, maar in de huidige Coronacrisis is het zeker niet minder geworden.

Zelden wordt het gesprek echter gevoerd over de input voor deze modellen. Oftewel, op welke gegevens is het model ontwikkeld? Zijn deze bronnen wel volledig, onafhankelijk en betrouwbaar en ontbreken er geen bronnen?

Een simpele illustratie. Er is bijvoorbeeld in de afgelopen weken veel discussie geweest over de verrassende wending in de behoefte van het aantal IC bedden in Nederland.

De uitleg van het RIVM was dat dit werd veroorzaakt doordat er in eerste instantie werd gewerkt met internationale data. De grote verandering kwam nadat werd overgegaan tot het gebruik van Nederlandse data.

Op zich een schijnbaar logische verklaring, maar waarom kwam dit zo als een verrassing en was er geen waarschuwing vooraf in plaats van een discussie achteraf?

Als bij de besluitvormers vooraf helder was dat onvoldoende betrouwbare data voorhanden waren of deze vooraf kritischer hadden doorgenomen (zoals bijvoorbeeld sterftegraad of gemiddelde IC opnameduur, of simpelweg het feit dat we enkel data uit het buitenland hadden), zou de rekenmeester dan niet een ander model hebben ontwikkeld, dat tot een wezenlijk andere besluitvorming had geleid?

Naar mijn mening moet de discussie vooral gevoerd (blijven) worden over de kwaliteit en mate van compleetheid van de data die als input wordt gebruikt. Daarmee komen ook de beperkingen en risico's van een model naar voren. Dat geldt natuurlijk ook voor het inzetten van enquêtes om de publieke opinie te meten alvorens tot besluitvorming te komen.

Zolang dit niet structureel op de agenda staat in de politiek en bij publicatie van wetenschappelijk onderzoek, ben ik van mening dat de rekenmeester de vrije hand heeft om het besluitvormingsproces in de politieke en wetenschappelijke wereld (bedoeld of onbedoeld) naar de hand te zetten van haar eigen doel.